Het lijkt een contradictio in terminis – de ongeautoriseerde autobiografie. Toch is dat de titel van het boek over Julian Assange (1971) waarvan de Nederlandse vertaling onlangs verscheen. Het zorgde voor redelijk wat leedvermaak online: de autobiografie van de Opperlekker nu zelf gelekt. Wat er in de winkels verscheen, was volgens Assange een ‘werk-in-uitvoering […] en nog niet gecorrigeerd of op feitelijke onjuistheden gecontroleerd’. Sinds die verklaring van 22 september heeft de WikiLeaks-chef echter geen commentaar meer op de inhoud van het boek gegeven of uitlatingen gerectificeerd. Hoe dan ook, laten we er in deze bespreking vanuit gaan dat Assanges ghostwriter, de Schot Andrew O’Hagan, diens woorden min of meer correct heeft weergegeven.
Die woorden zijn vlot opgeschreven en behandelen het leven van Assange vanaf zijn turbulente jeugd in Australië tot aan de ontwikkelingen die hem vorig jaar wereldberoemd maakten. Maar het meeste was al bekend. Vooral aan het uitmuntende profiel dat journalist Raffi Khatchadourian in juni vorig jaar in de New Yorker publiceerde, hebben maar weinig auteurs iets kunnen toevoegen. In Julian Assange: de ongeautoriseerde autobiografie staan zo weinig nieuwe feiten dat je je afvraagt of Assange bewust alleen heeft laten opschrijven wat al openbaar was. Assange waarschuwt de lezer dan ook: ‘ik ga niet mijn hart uitstorten over zaken die enkel mijn familie aangaan (…) Openbaarmaking is waar ik voor sta, maar we doen niet aan roddelen.’
Affaire
Assange ontkomt er echter niet aan om ook pagina’s te besteden aan de affaire die ertoe leidde dat hij nu al bijna een jaar in Engeland onder huisarrest zit. Hij herhaalt wat hij al eerder heeft gezegd over de beschuldigingen van twee Zweedse vrouwen van seksueel misbruik. Hoewel Assange geen gentleman-van-het-jaar- prijs zou winnen voor hoe hij met de vrouwen is omgegaan, was de seks tussen hen vrijwillig. ‘Ik ben misschien een verwaande macho, maar ik ben geen verkrachter’.
Dat het journaille zoveel aandacht heeft besteed aan de zaak, zit hem hoog. Assange haalt in het boek vooral hard uit naar de journalisten met wie hij heeft samengewerkt. WikiLeaks deed dat om een zo breed mogelijk publiek kennis te laten nemen van de geheime documenten over de oorlogen in Afghanistan en Irak, en de Amerikaanse diplomatieke post. Die samenwerking verliep echter steeds stroever. De journalisten van de New York Times en The Guardian, twee van de voormalige mediapartners van WikiLeaks, waren ‘lafhartige klootzakken’, pleegden ‘verraad’ en deden ‘denken aan roddelende schoolmeisjes’.
De meeste klappen krijgt hoofdredacteur Bill Keller van de New York Times. Assange was razend over een weinig vleiend profiel dat het dagblad over hem schreef met onder meer de typering dat hij stonk. Assange: ‘dat klopt, ik keek die week niet vaak in de badkamerspiegel omdat ik drie dagen achter elkaar dag en nacht had doorgewerkt aan het materiaal dat zijn [Bill Keller] krant kort daarna op de voorpagina zou zetten’. Kellers wens dat WikiLeaks de documenten eerst online zou zetten, voordat de krant dat deed, getuigde volgens Assange van ‘lafheid’ van een ‘morele dwerg met een neiging tot zelfrechtvaardiging zo immens als de Sint-Andreasbreuk’. Het is begrijpelijk dat Assange zijn visie wil geven, maar een storende scheldkanonnade hoeft dan weer niet.
Assange geeft toe dat hij onaardig en onverzorgd kon zijn, maar komt over als iemand die van zichzelf vindt dat hij het in principiële kwesties altijd bij het rechte eind heeft. Hij is degene die telkens werd verraden, hij is degene die nooit een vriendschap zou misbruiken. Heeft iedereen het dan mis die zegt dat Julian Assange zich ook wel eens niet aan afspraken hield?
Daar zou bijvoorbeeld Daniel Domscheit-Berg, de Duitser die tot september vorig jaar een belangrijke rol bij WikiLeaks vervulde, het niet mee eens zijn. Lang was Domscheit-Berg, naast Assange, een van de twee woordvoerders, maar de twee kregen vorig jaar een conflict dat leidde tot een breuk. In het boek Inside WikiLeaks (boekrecensie, interview) vertelde Domscheit-Berg eerder dit jaar hoe hij zich buitenspel gezet voelde en teleurgesteld was in zijn vriend. Maar Assange noemt de Duitser in zijn boek slechts drie keer – als een Leon Trotski is Domscheit-Berg uit de geschiedenis van WikiLeaks gewist. De Duitser was slechts een ‘heetgebakerde fan van ons werk […] die al snel bruikbaar bleek voor bepaalde taken’. Over de details van het conflict zegt Assange weinig tot niets. Dat hij op dit conflict, of andere interne WikiLeaks-problemen niet ingaat, geeft de lezer soms het gevoel niet serieus genomen te worden.
Sleutelbescherming
Toch bevat het boek een aantal scherpe analyses over de invloed van internet. Hoewel hij de suggestie wekt dat WikiLeaks belangrijk is geweest voor de Arabische Lente, observeert Assange nuchter dat internet op zichzelf nog geen vrijheid brengt. Ook wijst hij terecht op het belang van de beweging die in de beginjaren van internet heeft gestreden voor het recht op versleuteling en privacy. ‘Iedereen met een computer vindt het nu vanzelfsprekend, maar authenticatie en sleutelbescherming zijn ingesteld door jongens die hard werkten en stank voor dank kregen. Ze wisten dat elektronische post en digitale handtekeningen en zo verder afhankelijk zouden zijn van privacy, anders zou internet een vijand worden van vrije meningsuiting.’
De ongeautoriseerde autobiografie van Assange is eigenlijk het sterkst als het niet over persoonlijke zaken gaat.
Gepubliceerd in nrc.next en NRC Handelsblad op vrijdag 25 november 2011
Lees ook de boekrecensie van vijf eerder verschenen boeken over WikiLeaks: Lek, lekker, lekst
